Патрэбна адзначыць, што пачынаючы з 1993 года смяротнасць насельніцтва перавышае нараджальнасць, што і прывяло да таго, што з 1994 года штогод колькасць насельніцтва змяншаецца.

За 1989-1998 гады па вобласці памерла 153,5 тыс. чалавек, а нарадзілася толькі 141,6 тыс. чалавек. Натуральны спад насельніцтва склаў 11,9 тыс. чалавек, а за 1994-1998 гады такое змяншэнне склала 24,3 тыс. чалавек. Пры такіх тэмпах зніжэння колькасці насельніцтва ўжо ў 2003 годзе мы апусцімся на паказчыкі 1989 года.

Трэба адзначыць, што на 1 студзеня 1994 года насельніцтва вобласці складала максімальную колькасць - 1210 тыс. чалавек і пачало паволі зніжацца, на 1.01.95 г.-1208,9 т.ч., на 1.01.96 - 1204,1 т.чалавек і на 1.01.97 г.- 1198,5 т.ч.

Па колькасці насельніцва, як і па тэрыторыі, наша вобласць з'яўляецца самай малой у краіне. Для параўнання, у Брэсцкай вобласці пражывае 1485 тыс. чалавек, Віцебскай - 1377, Гомельскай - 1545, Мінскай - 1559, Магілеўскай - 1214, г. Мінску - 1680 тыс. жыхароў.

Як ўжо адзначалася, гарадское насельніцтва склала 741,1 тыс. чалавек ці 62,5% да яго агульнай колькасці. Па РБ гэты паказчык складае - 69%. У г. Гродна перапісана 301,6 т.ч. пастаянна пражываючых жыхароў, што складае 40,7% ад гарадскога насельніцтва і 25,4% ад усяго насельніцтва вобласці. У Кастрычніцкім раёне г. Гродна зафіксавана 167,9 тыс. чалавек, у Ленінскім - 133,7 тыс. чалавек. У горадзе Лідзе пражывае 100,7 тыс. чалавек, або 13,6% гарадскога насельніцтва, і ў г. Слоніме 51,7 тыс. чалавек ці 7%.

Пасляваеннае ўладкаванне галін эканомікі, неабходнасць далейшага пад'ёму прамысловага патэнцыялу пацягнула за сабой значны рост гарадскога насельніцтва за кошт міграцыі і прыцягнення вясковых жыхароў у горад. За перыяд з 1959 года па 1999 год колькасць гарадскога насельніцтва павялічылася ў 3 разы, а ў г. Гродна ў 4,2 разы, Лідзе - 3,6 і ў Слоніме ў 2,6 разоў.

Колькасць сельскага насельніцтва за гэты час зменшылася на 46,5%.

Колькасць сельскіх жыхароў склала, як адзначалася 444,1 тыс. чалавек, або 37,5% ад усяго насельніцтва. Па Рэспубліцы Беларусь - 31,0%. У 5-ці вёсках насельніцтва перавышае 2 тыс. жыхароў. Самая вялікая вёска - Верцялішкі Гродзенскага раёна - 3127 чалавек. У вёсцы Азёры гэтага раёна налічваецца 2828 чалавек, у вёсцы Жыровіцы Слонімскага раёна пражывае - 2443 чалавекі, Ражанцы Шчучынскага р-на - 2182 чалавекі і ў Путрышках Гродзенскага раёна - 2073 чалавекі. Для параўнання, у гарадскіх пасяленнях такіх як Поразава, Першамайскі, Пагранічны, Сапоцкін, Любча, Жалудок і Юрацішкі пражывае ад 1,4 да 1,7 тыс. чалавек.

3 4312 сельскіх населеных пунктаў, у якіх жывуць людзі, найболышую ўдзельную вагу складаюць вёскі з колькасцю насельніцтва ад 51 да 100 і 26 да 50 жыхароў. Чвэрць сельскіх жыхароў пражывае ў 345 пасяленнях (вёсках) у якіх насельніцтва складае ад 201 да 500 жыхароў. У нашай вобласці есць ўсяго 26 вёсак, дзе колькасць пражываючых складае ад 1001 да 2000 чалавек, затое ў 336 вёсках налічваецца 5 і менш жыхароў. Хіба горшае за наша становішча ў Віцебскай вобласці.

Калі сельскае насельніцтва за час паміж апошнімі перапісамі зменшылася на 10,8%, што складае 53,9 тыс. чалавек, дык у Дзятлаўскім раёне яно ўпала на 16,8%, Свіслацкім на 15,5%, Шчучынскім - 15,З%, Навагрудскім - 15%, Зэльвенскім і Карэліцкім на 14,5%.

Калі напярэдадні перапісу 1989 года нязначны адмоўны натуральны спад насельніцтва закрануў 9 раёнаў вобласці: Бераставіцкі, Дзятлаўскі, Зэльвенскі, Іўеўскі, Карэліцкі, Лідскі, Навагрудскі, Слонімскі і Шчучынскі, дык у 1998 годзе ўжо ўсе без выключэння раёны вобласці. У апошнія гады асабліва значна наглядаецца працэс старэння насельніцтва.

Па дадзеных перапісу 1999 года частка асоб ва ўзросце старэй за 65 гадоў, склала 14,3%, а па даных папяэдняга перапісу - 11,I%. Яшчэ горш склаліся абставіны ў некаторых рэгіёнах вобласці. Так, у Слонімскім раёне старэй за 65 гадоў 24,7% насельніцтва супраць 16,7% у 1989 годзе, у Карэліцкім адпаведна 24,3 і 18,9%, Зэльвенскім 21,3 і 15,2%.

Атрымалася скарачэнне колькасці дзяцей ва ўзросце да 9 гадоў. Іх частка склала 11,8% супраць 15,4% у 1989 годзе. Калі ў 1989 годзе колькасць дзяцей перавышала колькасць людзей пенсійнага ўзросту на 32,4 тыс. чалавек, дык у 1999 годзе колькасць асоб старэй працаздольнага ўзросту на 15,9 тыс. чалавек перавышае колькасць дзяцей. І гэта зноў у большай ступені Карэліцкі, Слонімскі і Шчучынскі раёны.

Рэзкае скарачэнне нараджальнасці прывяло да змяненняў колькасці дзяцей ва ўзросце да 5 гадоў. 3 1989 года яна скарацілася на 34,8 тыс. чалавек, або на 37,4%. Значнае змяншэнне колькасці дзяцей у гэтым узросце наглядалася ў гарадах Гродна, Ліда, Слонім, у Гродзенскім, Навагрудскім, Слонімскім і Смаргонскім раёнах.

У перыяд паміж перапісамі 1989 і 1999 гадоў адбылося змяншэнне колькасці насельніцтва маладзей працаздольнага ўзросту з 276,4 тыс. чалавек да 256,7 тыс. чалавек, або на 7,1%, тады як у Шчучынскім раёне гэтая лічба складае 19,4%, Свіслацкім - 16,5% і Слонімскім - 13,2%.

Некалькі слоў аб узроставай структуры гарадскога і сельскага насельніцтва. Вядома, яны ніяк не аднолькавыя і маюць значную розніцу.

Калі дзеці гарадскія і сельскія складаюць адпаведна 23,3 і 18,8% да адпаведнага насельніцтва (гарадское і сельскае), дык, напрыклад, працаздольнае насельніцтва ў горадзе і сяле адносіцца да ўсяго адпаведнага насельніцтва як 61,9 і 44, З%. У 1989 годзе частка дзяцей сярод гарадскога і сельскага насельніцтва складала адпаведна 27,5 і 18,8%, а частка працаздольнага насельніцтва адпаведна 60,4 і 48,4%. Частка асоб пенсійнага ўзросту сярод гаражан складае 14,7%, сярод сяльчан - 36,9%. Па папярэдняму перапісу гэтыя лічбы складалі адпаведна 12,1 і 32,8%. Як бачыце, лічбы гавораць самі за сябе.

Па перапісу 1999 года на 1000 чалавек працаздольнага ўзросту прыпадае 807 чалавек непрацаздольнага ўзросту з іх у гарадах - 615 чалавек і на сяле - 1256 чалавек, у 1989 годзе гэты паказчык складаў адпаведна 809, 657 і 1063 чалавекі.

Калі ва ўзросце да 40 гадоў перавышаюць мужчыны, дык старэй ужо жанчыны, асабліва пасля 60 гадоў - у 1,8 разоў. Гэта звязана з працягласцю жыцця. У жанчын яна большая чым у мужчын. Так, у 1998 годзе сярэдняя працягласць жыцця ў жанчын была 74,6 гадоў, а мужчын 62,6 год ці, на 12 гадоў менш. Для параўнання ў 1990 годзе мужчыны ў сярэднім па вобласці пражылі па 67 год, а жанчыны - 76,3 гады. Трэба адзначыць, што сярэдні ўзровень працягласці жыцця ўсяго насельніцтва вобласці з 1995 года застаецца стабільным і складае 68,5 гадоў.

3 усяго насельніцтва вобласці мужчыны складаюць 47,2%, жанчыны - 52,8%, ці адпаведна 558,9 і 626,3 тыс. чалавек. Прычым у колькасці гарадскога насельніцтва перацягваюць жанчыны, акрамя жыхароў ва ўзросце да 19 гадоў. А ў сельскай мясцовасці наадварот - мужчын больш чым жанчын ва ўзросце аж да 50 гадоў.

Па дадзеных перапісу ў вобласці налічвалася 294,9 тыс. сямейных параў, тады як у 1989 годзе іх было 301,2 тыс. За час ад папярэдняга перапісу колькасць асоб, якія знаходзяцца ў шлюбе, як зарэгістраваным, так і не зарэгістраваным змяншаецца. На 16 лютага 1999 года ў шлюбе знаходзілася 589,9 тыс. чалавек, з іх жанчын - 295,6 тыс. і мужчын - 294,3 тыс. 3 агульнай колькасці сямейных параў 2,8% знаходзяцца ў незарэгістраваным шлюбе. У 1989 годзе ў шлюбе знаходзілася 602,5 тыс. чалавек.

Усяго па вобласці колькасць разведзеных жанчын складае 36,9 тыс. і 23,3 тыс. мужчын, або на 36,8% меньш. Па перапісу 1989 г. такіх жанчын было 22,5 тыс., а мужчын - 11,5 тыс.

3 агульнай колькасці жанчын ад 16 гадоў і старэйшых ніколі не знаходзіліся ў шлюбе - 14,3%, а мужчын - 22%. У 1989 годзе гэтыя лічбы складалі адпаведна 13,9 і 20,1%. Найбольшая ўдзельная вага жанчын у шлюбе ў Смаргонскім раёне - 63,3%, мужчын у Зэльвенскім - 73,4%. У г. Гродна найбольш як жанчын, так і мужчын, якія ніколі не былі ў шлюбе, гэта адпаведна 20,4 і 25%. Таксама найбольшая ўдзельная вага разведзеных жанчын у Гродна - 11,1%, а мужчын у Ваўкавыскім раёне (8,4%). Зафіксавана жанчын, у якіх памерлі мужы - 19,3%, а мужчын, у якіх памерлі жонкі, толькі 3,5%. Найбольшая ўдзельная вага жонак і мужчын, ў якіх памер адзін з іх, у Слонімскім раёне, дзе лічбы складаюць 28,4 і 5,7% адпаведна.

Па дадзеных перапісу на тэрыторыі вобласці пражывае 87 нацыянальнасцяў, якія вызначыліся пры апытаннях дарослых і для дзяцей вызначалася бацькамі. Большасць жыхароў вобласці беларусы - 62,3%, палякі - 24,8%, рускія - 10,1%, украінцы - 1,8%, татары і літоўцы па 0,2%, яўрэі 0,1%. У параўнанні з лічбамі перапісу насельніцтва 1989 года колькасць беларусаў узрасла на 36 тыс. чалавек, ці на 5,1%, колькасць іншых нацыянальнасцяў зменшылася: палякаў на 2,2% (6,7 т.ч.), рускіх - 4.1% (5,1), украінцаў на 9,6% (2,2), літоўцаў на 4% (0,1), татараў на 12,5% (0,3) і яўрэяў на 57,6% (1,3.).

Найбольшая ўдзельная вага беларусаў у Карэліцкім раёне (93,7%), палякаў у Воранаўскім раёне - 83%, рускіх у г. Гродна - 17,8%, украінцаў у г. Слоніме - 2,8%. У г. Гродна пражывае 56,1% беларусаў, 22,1% палякаў, 17,8% рускіх, 2,7% украінцаў, 0,2% яўрэяў і па 0,1% татараў і літоўцаў.

Назвалі роднай мовай беларускую - 72,6% насельніцтва вобласці ці на 4,5% больш, чым у мінулы перапіс, мовай сваёй нацыянальнасці - 69,3% таксама на 2,7% болей чым пры папярэднім перапісу. На беларускай мове размаўляюць дома 635,7 тыс. чалавек ці 53,6% насельніцтва вобласці, на рускай - 529,4 тыс. чалавек ці 44,7%, на польскай - 17 тыс. чалавек, ці 1,4%. На мове сваей нацыянальнасці размаўляюць дома - 48,5% насельніцтва вобласці.

Ёсць тэндэнцыя ў павялічэнні колькасці людзей з больш высокай адукаванасцю. Грамадзяне ва ўзросце 15 гадоў і старэй - 80,9% маюць вышэйшую, сярэднюю і базавую адукацыю, супраць 70,2% па перапісу 1989 года. Вышэйшую адукацыю ва ўзросце 15 гадоў і старэй маюць 115,2 тыс., ці 12,2% супраць 78,1 тыс., ці 8,6% у 1989 годзе. Павялічылася колькасць асоб з вышэйшай адукацыяй у гг. Гродна і Слоніме, Бераставіцкім, Гродзенскім і Карэліцкім раёнах.

Неадукаваных ва ўказаным узросце набралася 4,2 тыс., ці 0,4% ад агульнай колькасці насельніцтва, тады як па перапісу 1989 г. іх было 24,5 тыс., ці 2,7%. Найболышая ўдзельная вага неадукаваных у Шчучынскім раёне - I%, у Астравецкім, Лідскім і Свіслацкім па 0.9%, Зэльвенскім і Мастоўскім па 0,8%. Найменш неадукаваных у гг. Гродна, Лідзе і Слоніме адпаведна 0,1; 0,2 і 0,З%. Трэба адзначыць, што сярод неадукаваных 1,3 тыс. чалавек гэта асобы, якія па стану здароўя не маглі вучыцца. Сярод занятага насельніцтва маюць вышэйшую, сярэднюю і базавую адукацыю 97,5% супраць 85,З% ў 1989 годзе. У апошні час значна павысіўся ўзровень асветы сельскага насельніцтва. Калі ў 1989 годзе сярод сельскіх жыхароў ад 15 гадоў і старэй вышэйшую, сярэднюю і базавую адукацыю мелі 49,9% дык цяпер - 63,22. Вядома, гэты ўзровень павялічыўся і ў гаражан з 87,2% да 92,I%. Найбольш высокі ўзровень адукаванасці ў гарадах, дзе на 1000 жыхароў пасля 15 гадоў і старэй з вышэйшай, сярэдняй і базавай адукацыяй было ў Гродна - 944 чалавек і Лідзе - 915. Сярод раёнаў у Ваўкавыскім - 829 і Смаргонскім - 802 чалавекі, іншымі словамі там, дзе былі гарады абласнога падпарадкавання. Найбольшая колькасць асоб з вышэйшай прафесійнай адукацыяй пражывае ў г. Гродна - 193 на 1000 чалавек насельніцтва і найменш у Слонімскім раёне - 64 чалавек.

Атрымана інфармацыя аб крыніцах існавання. Працу, як крыніцу забяспячэння жыцця, назвалі 510 тыс. чалавек (43%), працу ў асабістай гаспадарцы - 75,6 тыс., або 6,4%, пенсію - 312 тыс., ці 26,З%. 3 асоб, якія назвалі адну крыніцу існавання - 43,9% жывуць за кошт зарабатнай платы, 25,2% за кошт пенсій і дапамог і 28,З% знаходзяцца на ўтрыманні бацькоў ці сваякоў - гэта ў асноўным дзеці. Дзве крыніцы існавання адзначылі 187,9 тыс. чалавек, ці 15,9% ад агульнай колькасці насельніцтва, тры крыніцы назвалі 5,6 тыс., або 0,5% насельніцтва і ўвогуле не адказалі на гэта пытанне 0,7 тыс. чалавек.