Як змагацца з нячыстымi на руку гандлярамi – аб гэтым наша iнтэрв’ю са старшынёй Савета Гродзенскага абласнога грамадскага аб’яднання па абароне правоў спажыўца Уладзiмiрам Соўцам.

– У самой назве арганiзацыi – сцвярджэнне, што яна абараняе правы...

– Так, наша арганiзацыя абараняе правы спажыўцоў на набыццё iмi якасных тавараў i паслуг. На сённяшнi дзень сiтуацыя на спажывецкiм рынку не адпавядае крытэрыям якасцi. Вялiкi аб’ём тавараў прадаецца з дэфектамi. Прадпрымальнiкi яшчэ не навучылiся таму, што iнтарэсы пакупнiка заслугоўваюць павагi. Мы ажыццяўляем прыём грамадзян, якiя спрабуюць выказаць свае прэтэнзii гандлярам, складаем працэсуальныя дакументы i вядзем справы ў судзе ў якасцi прадстаўнiка.

– Што яшчэ ўваходзiць у сферу вашай кампетэнцыi?

– Мы наведваем крамы, глядзiм, як паводзяць сябе прадаўцы ў адносiнах да пакупнiкоў, звяртаем увагу на тое, цi не пратэрмiнаваны тавар, спраўджаем сертыфiкаты тавараў. Не рэдкасць, калi завышаюцца цэны, iдзе падман пакупнiкоў.

Наша дзейнасць закранае i сферу экалогii. Пачаў працаваць экалагiчны iнфармацыйны цэнтр «Зялёны тэлефон», куды людзi таксама могуць звярнуцца са сваiмi праблемамi. Ён будзе закранаць праблемы знiшчэння дрэваў у горадзе, хiмiчнага складу вадаправоднай вады i паветра, якiм мы дыхаем, праблемы правiльнага ўжывання ўгнаенняў на дачных участках i месцаў, дзе можна купацца без рызыкi для здароўя. Нас цiкавiць таксама склад прадуктаў харчавання. Купляючы нейкi прадукт мы бачым на ўпакоўцы спiс кансервантаў i фарбавальнiкаў, але часта не ведаем, што хаваецца за мудрагелiстымi лiтарамi i лiчбамi i наколькi гэта ўсё небяспечна.З 15.00 да 19.00 на тэлефоне 77-23-76 дзяжурыць эколаг, якi адкажа на вашы пытаннi.

– Як часта да вас звяртаюцца пакрыўджаныя пакупнiкi?

– Мы пачалi паўнавартасна працаваць з мая. Дагэтуль давалi кансультацыi па тэлефоне. На працягу апошнiх двух месяцаў у нас зарэгiстравана больш 100 зваротаў спажыўцоў. Удзень бывае каля 15 званкоў. I, дарэчы, што вельмi цiкава i прыемна, прыязжаюць нават прадстаўнiкi фiрм. Звяртаўся магазiн, якi прадае шпалеры. Спажывец набыў шпалеры гомельскай фабрыкi. На кожным скрутку зазначана, што перад паклейкай скруткi трэба праверыць, цi падыходзяць яны адзiн да аднаго па адценнях. Калi не падыходзяць, без праблем замяняюцца. А спажывец спачатку паклеiў, а потым паглядзеў: «Ой, мама, што гэта?» i цяпер патрабуе з крамы кампенсацыi на рамонт у двайным памеры. Тут атрымлiваецца, што не мае рацыi спажывец...

– I на чыiм вы баку ў гэтай сiтуацыi?

– На баку закона.

– Значыць, да вас могуць звяртацца не толькi спажыўцы?

– Атрымлiваецца, так. Мы стараемся нiкому не адмаўляць у дапамозе.

– А ад чаго залежыць тое, што людзi не змагаюцца за свае правы? У чым прычына такога нежадання дабiвацца свайго?

– Гэта, мабыць, залежыць ад успрымання людзьмi суда. Суд заўсёды ўспрымаўся як карны орган. Раней, калi нехта iшоў у суд, незалежна ад прычыны, на яго нават на працы пачыналi коса паглядваць, маўляў, во, у суд выклiкалi. Гэта водгукi камунiстычнага часу. Цiкава, што сярод тых, хто iмкнецца абараняць свае правы – 75-80% жанчыны. Жанчыны аказваюцца ў гэтым плане больш актыўнымi. Нават калi муж купляе нешта няякаснае, разабрацца з гэтым бярэцца жонка.

– Якi працэнт выпадкаў заканчваецца ўдала для вас i таго чалавека, якi да вас звярнуўся?

– Не хочацца моцна хвалiцца, але пакуль што ў 99% выпадкаў перамога была за намi.

– З якiмi праблемамi спажыўца вы найчасцей сутыкаецеся?

– На сённяшнi дзень асноўная праблема – гэта, канешне, недобрасумленнасць прадаўца цi прадпрымальнiка, г. зн., таго чалавека, якi рэалiзуе прадукцыю, паслугу, калi ён не жадае разумець, што парушыў нешта i не хоча мяняць тавар на добраякасны. Ёсць шэраг зваротаў людзей да нас з нагоды таго, што iм не абменьваюць новую рэч, якая не была ў выкарыстаннi, хаця па закону павiнны. Напрыклад, чалавек набыў кашулю, але яму не спадабаўся колер, i ён не насiў яе, цi мэбля не падышла па габарытах кватэры. Па закону вы можаце памяняць усё гэта на працягу 14 дзён, але гэта iгнаруюць, як прадаўцы дзяржаўных крам, так i прыватныя прадпрымальнiкi. Шмат зваротаў звязаны з рэалiзацыяй прадуктаў харчавання.Часта крамы рэалiзуюць прадукт па неадпаведным кошце, напрыклад, прадавец самастойна завышае цэну. Быў такi прэцэдэнт, калi мы выязджалi на месца i размаўлялi з дырэктарам крамы.

– Калi чалавек набыў нешта ў дзяржаўнай краме, гэта можна неяк даказаць, а прыватнiкi ж звычайна не даюць нiякiх талонаў, i потым яны могуць «адперцiся», маўляў, не, нiчога не прадаваў.

– Так, гэта таксама мае месца. На жаль, нашы людзi, купляючы нейкi тавар на рынку, не патрабуюць квiток. Пайшоў, заплацiў i ўсё. А калi ўзнiкае праблема, ужо пачынаюць думаць, а як даказаць, што я купiў. Справа ў тым, што прыватнiкi вызвалены ад абавязковага прадастаўлення квiтка пакупнiку. Яны павiнны даць квiток толькi тады, калi пакупнiк запатрабуе.

– Апiшыце механiзм звароту да вас.

– Чалавек пiша нам паведамленне, што такога дня ён набыў такую пакупку. Калi ёсць нейкiя дакументальныя доказы, што ён набыў тавар, то гэта ўказваецца. I на падставе гэтай заявы мы ўжо пачынаем працаваць. Нам хапае 3-4 днi, каб падрыхтаваць неабходныя дакументы i адправiць iх або ў арганiзацыю, дзе набыты тавар, або адразу ў суд – гэта ўжо на меркаванне спажыўца.

– А што далей?

– Далей спажывец сам нясе дакументы ў суд, калi яны з рэалiзатарам не могуць знайсцi агульнай мовы. Таму што мы стараемся i пазванiць у краму, i выязджаем нават на рынак, размаўляем з самiм прадпрымальнiкам, паказваем закон «Аб абароне правоў спажыўца», тлумачым, што мэтазгодней было б зараз разабрацца з гэтым канфлiктам. Калi чалавек не адпiраецца, што ён прадаў дадзены тавар, усё вырашаецца на месцы.

– А калi адпiраецца?

– Калi дакументальных доказаў няма, то тут цяжэй. Тут трэба выкарыстоўваць паказаннi сведак, якiя бачылi, як вы куплялi тавар.

– Значыцца, ёсць 2 варыянты: або ў суд, або справа вырашаецца мiрна да суда. Як бывае часцей?

– 50 на 50.

– Якi статус вашай арганiзацыi? – Юрыдычная асоба, Гродзенскае Абласное Грамадскае Аб’яднанне па Абароне Правоў Спажыўца. Ёсць прадстаўнiцтвы ў 10 раённых цэнтрах вобласцi.

– Колькi сябраў зараз налiчваецца ў вашай грамадскай арганiзацыi?

– Па заявах – 50, але тых, хто рэальна нясе нейкую нагрузку, працуючы на валанцёрскiх пачатках, менш.

– Як можна ўступiць у вашу арганiзацыю?

– Уступiць у нашу арганiзацыю можна па заяве. Нашым сябрам мы выдаем пасведчаннi распрацаванага ўзору.

– Як беларускае заканадаўства спрыяе вашай працы?

– Ёсць Закон «Аб абароне правоў спажыўца» 1993 года. Iм мы i кiруемся ў сваёй дзейнасцi. Лiтаральна праз 2 тыднi ўступае ў сiлу новая яго версiя. Тое, што ёсць такi закон, гэта ўжо, так сказаць, вялiкi крок да цывiлiзацыi. Наколькi эфектыўны новы закон, паглядзiм па ходу.

– А як усё ж прымусiць людзей змагацца за свае правы?

– Вы маеце на ўвазе, як iх абудзiць? Найперш трэба, каб людзi разумелi свае правы i былi ўпэўнены ў сваёй абароненасцi. Гэта нават тычыцца не толькi спажывецкiх адносiн. Вось, напрыклад, чалавек прыходзiць да чыноўнiка, а той яго адпраўляе некуды. А чалавек мiж iншым плоцiць падатак на яго ўтрыманне. Iнфармаванне i асвета грамадзян, каб яны мелi веды i ўмелi iмi карыстацца – наша асноўная мэта.

– Назавiце, калi ласка, для нашых чытачоў каардынаты, па якiх яны могуць звярнуцца за дапамогай.

– За дапамогай можна звяртацца на адрас: г. Гродна, вул. Будзёнага 48А – 403, або па тэлефоне 77-23-76.

Людмiла ЯКШУК